दर्शन : मालेमावादको विकासको प्रश्न 

 

(२) महान् लेनिनले द्वन्द्ववादी पध्दतिको व्याख्या , विश्लेषण र परिमार्जन गरि त्यसमा अग्रिम विकास र मूर्तिकरण गर्नुभएको छ । लेनिनले भँडुवा विकासवादका विरुद्ध संघर्ष गरि द्वन्द्ववादको विपरीतहरुको एकता र गुणात्मक छलाङको सिध्दान्तमा नयाँ आयाम थप्नु भएको छ ।

 

(३) लेनिनले द्वन्द्वात्मक भौतिकवादको ज्ञान सिध्दान्तमा प्रतिबिम्बनको सिध्दान्त , ज्ञानको वक्रता तथा बहुविधताबारे लेनिनले कैयौं नयाँ नयाँ कुराहरुको उजागर गर्नुभएको छ 

 

(४) लेनिनले ऐतिहासिक भौतिकवादको क्षेत्रमा समाज विकासका उत्प्रेरक शक्तिको अवमूल्यन गर्ने आत्मपरतावाद , चेतनाको भूमिकालाई नकार्ने संवत:स्फूर्तवाद, जनताको भूमिकालाई निषेध गर्ने अराजकतावाद, सामाजिक चिन्तन र सामाजिक सत्तालाई एउटै ठान्ने तथा उत्पादक शक्तिको सिध्दान्तको पूजा गर्ने संशोधनवादका विरुद्ध कडा संघर्ष चलाउनु भएको थियो ।

     

 साम्राज्यवादको सारतत्वलाई एकाधिकार पुँजीवादका रुपमा आौंल्याउँदै सर्वहारा क्रान्तिको सिध्दान्तलाई विकसित गर्ने , सर्वहारा अधिनायकत्वको सिध्दान्तलाई परिमार्जन गर्ने , साम्राज्यवादको युगमा युध्दको अपरिहार्यता र हिंसापूर्ण क्रान्तिको अनिवार्यतालाई व्यवस्थित रुपमा सैध्दान्तिकरण गर्ने काममा लेनिनको उल्लेखनीय भूमिका रहेको छ ।

 

(५) मार्क्सवादी – लेनिनवादी विश्वदृष्टिकोणलाई क्रान्तिको कार्यदिशासंग गाँस्ने , वर्गदुश्मन तथा संशोधनवादका विरुद्ध वर्गसंघर्ष र दुईलाइन संघर्षका समस्याहरुको समाधान गर्दै

 वैज्ञानिक समाजवादको स्थापना तथा निर्माण गर्ने काममा लेनिनको भूमिका अद्वितीय रहेको छ ।

           

के गर्ने ? भौतिकवाद: अनुभवसिध्द आलोचना,सोह्र बुँदे दार्शनिक नोट,एक पाइला अगाडि दुई पाइला पछाडि , राज्य र क्रान्ति ,साम्राज्यवाद पुँजीवादको उच्चतम चरण , वामपन्थी साम्यवाद : एक बालरोग,मार्क्सवाद र संशोधनवाद जस्ता दार्शनिक तथा सैध्दान्तिक पुस्तकहर लेखेर मार्क्सवादी ज्ञान सिध्दान्तको भण्डारमा महत्त्वपूर्ण योगदान थपेर समृद्ध तुल्याउनु भएको छ।

 

  माओवादको विकासको चरण :

 

मार्क्सवाद – लेनिनवादको गुणात्मक विकासको तेस्रो र नयाँ चरण माओवाद हो । माओ त्सेतसङ ( १८९३ – १९७६ ) माओवादका प्रवर्तक हुनुहुन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिस्ट आन्दोलनमा के आवश्यकताले माओवादको विकास गरियो भन्ने विषय ज्यादै महत्त्वपूर्ण विषय हो।

 

खासगरी सामन्तवादी – साम्राज्यवादी शोषणको दोहोरो उत्पीडनबाट आक्रान्त अविकसित देशहरूका क्रान्तिका समस्याहरुको समाधान गर्नुपर्ने , विश्व सर्वहारा वर्गका महान् नेता तथा सोभियत सत्ताका प्रमुख स्टालिनको सन १९५३ मा मृत्यु भयो । त्यतिबेला अन्तर्राष्ट्रिय पनि थिएन ।

 

त्यसपश्चात सोभियत रुस एवं पूर्वी युरोपका कैयौं देशहरूमा प्रतिक्रान्ति भई पुँजीवादको पुनस्र्थापनाका कारणहरुको खोज गरि त्यसबाट शिक्षा लिनुपर्ने र ख्रुश्चोवी आधुनिक संशोधनवाद विरुद्धको लडाइँ लड्नुपर्ने ऐतिहासिक आवश्यकताको पृष्ठभूमिमा माओ त्सेतुङद्वारा मार्क्सवाद – लेनिनवादको थप परिमार्जन तथा विकास गरि त्यसलाई मार्क्सवाद – लेनिनवाद –  माओवादको तेस्रो , नयाँ र गुणात्मक उँचाइमा पुर्याउने काम भएको थियो । मार्क्सवाद – लेनिनवादलाई  माओवादमा विकसित तुल्याउने काममा माओ त्सेतुङको अतुलनीय योगदान रहेको छ । 

 

 सर्वहारा क्रान्तिको विज्ञानको मार्क्सवाद – लेनिनवाद – माओवादका रुपमा भएको गुणात्मक विकासको प्रक्रियालाई हामीले यसरी बुझ्न आवश्यक हुन्छ कि वर्गसंघर्षको ऐतिहासिक अनुभव र विकासको क्रममा अन्तर्राष्ट्रिय सर्वहारा वर्गको क्रान्तिको विज्ञानको रुपमा मार्क्सद्वारा मार्क्सवादको अनुसन्धान भएको हो ।

 

अनवरत संघर्ष र महान् प्रतिभाको परिचयका साथ कार्ल मार्क्सद्वारा उद्घाटित मार्क्सवादी विज्ञानको दर्शन, राजनीतिक अर्थशास्त्र एवं वैज्ञानिक समाजवाद गरि तीन प्रमुख अंग रहेको कुरा सर्वविधितैै छ । स्वयं एउटा विज्ञान भएको कारणले मार्क्सवादको निरन्तर विकास हुनु स्वाभाविक प्रक्रिया हो ।

 

 तत्कालीन समयमा वर्गसंघर्षका नयाँ अनुभव र समस्याहरुका सन्दर्भमा लेनिनद्वारा मार्क्सवादलाई त्यसको समग्रतामा विकासको दोस्रो चरण लेनिनवादको चरणमा पुर्याउने कामले मार्क्सवादलाई दार्शनिक क्षेत्रका साथै मार्क्सवादका तीनवटै अंगमा एक महत्त्वपूर्ण उपलब्धि थियो ।  आज यो विज्ञान संघर्षको विकासको तेस्रो , नयाँ र उच्च चरण   साथै मार्क्सवादको तेस्रो , नयाँ र उच्च चरण माओ त्सेतुङद्वारा विकास गरिएको छ।

     

यसरी आज अन्तर्राष्ट्रिय सर्वहारा वर्गको हातमा एउटा सार्वभौम सिध्दान्तको सिंगो अभेद्य ईकाइका रुपमा मार्क्सवाद – लेनिनवाद – माओवाद रहेको छ । माओवादलाई आजको मार्क्सवाद – लेनिनवादको रुपमा ग्रहण नगरी कोही पनि सच्चा कम्युनिस्ट बन्न सक्तिन । आजको विश्वको मार्क्सवाद – लेनिनवाद भएकोले नै संसारभरका प्रतिक्रियावादी तथा संशोधनवादीहरुले माओवाद एवम् माओवादीहरुमाथि भीषण हमला गरिरहेका छन् । जसरी मार्क्सवाद – लेनिनवादको स्थापना क्रान्तिकारी कम्युनिस्टहरूद्वारा सबैखाले प्रतिक्रियावाद , संशोधनवाद , अवसरवादका विरुद्ध भीषण संघर्षका क्रममा भएको थियो , त्यसरी नै आज माओवादको स्थापना पनि निर्मम संघर्षका बीचबाट भइरहेको छ । 

    माओवाद विश्व सर्वहारा वर्गको विश्वदृष्टिकोण हो । यस माओवादी विश्वदृष्टिकोणका मूल विशेषताहरु यसप्रकार रहेका छन् :

 

(१) दर्शन अर्थात् द्वन्द्वात्मक भौतिकवादको सारतत्वका रुपमा अन्तर्विरोधको नियम , विपरीतहरुको एकताको नियमको उद्घाटन र व्याख्या , एकको दुईमा विभाजन हुन्छ भन्ने कुराको समृद्ध व्याख्या र प्रयोग ।

 

(२) द्वन्द्वात्मक भौतिकवादी ज्ञान सिध्दान्तको क्षेत्रमा पदार्थको चेतनामा र चेचनाको पदार्थमा रुपान्तरणको दुई छलाङको सिध्दान्तको रुपमा विकास र व्याख्या ।

 

(३) आधार र उपरिसंरचना, उत्पादक शक्ति र उत्पादन सम्बन्ध , सिध्दान्त र व्यवहारबीचको द्वन्द्वात्मक सम्बन्धको व्याख्या , विवेचना र परिमार्जन , नयाँ जनवाद , दीर्घकालीन जनयुद्ध , नोकरशाही पुँजीवाद, सर्वहारा अधिनायकत्व अन्तर्गत क्रान्तिको निरन्तरताको सिध्दान्त तथा महान् सर्वहारा साँस्कृतिक क्रान्तिको सिध्दान्तको प्रतिपादन तथा प्रयोग , वर्गसंघर्षलाई मुख्य कडी मान्ने , राजनीतिलाई कमान्डमा राख्ने , क्रान्तिलाई पकड्ने र उत्पादनमा जोड दिने , मुख्यतः लाल बन्दै निपुण समेत बन्नुपर्ने जस्ता मान्नेता अघि सारी सामाजिक चिन्तन , आर्थिक तथा साँस्कृतिक गतिविधिहरुको सञ्चालन र इतिहास निर्माणमा जनसमुदायको भूमिका उच्च मूल्यांकन सहित जनदिशाको मान्नेता निर्धारणसहितका विचारद्वारा ऐतिहासिक भौतिकवादका क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण योगदान ।दर्शनलाई जनसमुदायमा पुर्याउनुपर्ने कुरामा जोड।

 

(४) विश्वदृष्टिकोण र कार्यदिशा बीचको अन्त:सम्बन्धको प्रस्तुति । वर्गसंघर्ष तथा दुई लाईन संघर्षका समस्याहरुको समाधानका लागि कार्यनीतिको विकास र संशोधनवादका विरुद्ध निर्मम संघर्ष। आदि।

   

यस अतिरिक्त माओ त्सेतुङले व्यवहारबारे , अन्तर्विरोधबारे , नौलो जनवाद , सही विचार कहाँबाट आउँछ ? , मनोगतवादको विरोध गर , घिसेपिटे पार्टी लेखन , युवा आन्दोलनको दिशा , दर्शनलाई जनताका बीचमा पुर्याउ , जनदिशा , जनताका बीचको अन्तर्विरोध सही ढंगले सञ्चालन गर्नेबारे , ठूलो माछाले सानो माछा खान्छ , दर्शनमा एकको दुई हुन्छ, ज्ञन सिध्दान्तको क्षेत्रमा दुई छलाङको सिध्दान्त , वैज्ञानिक समाजवाद अर्थात् वर्गसंघर्षको क्षेत्रमा सर्वहारा वर्गको अधिनायकत्व अन्तर्गत निरन्तर क्रान्तिको सिध्दान्त,संगठनको क्षेत्रमा तीन गर,तीन नगरको सिध्दान्त,पार्टीको कार्यशैली सुधार  जस्ता महत्त्वपूर्ण दार्शनिक , सैध्दान्तिक तथा राजनीतिक लेखहर लेखेर मार्क्सवादी – लेनिनवादी ज्ञान सिध्दान्तको भण्डारमा थप योगदान पुर्याउनु भएको छ ।

 

 

मार्क्सवाद एक वैज्ञानिक तथा परिवर्तनशील सिध्दान्त हो। यो निरन्तर विकासको चरणको प्रक्रिया पार गर्दै आज यसले  पहिलो मार्क्सवादको विकासको चरण , दोस्रो लेनिनवादको विकासको चरण र तेस्रो नयाँ र उच्च चरणमा माओवादको विकासको चरणसम्म  पार गरिसकेको छ  ।

 

यसरी आज अन्तर्राष्ट्रिय सर्वहारा वर्गको हातमा एउटा  सार्वभौम  सिध्दान्तको   सिंगो अभेद्य  ईकाइको रुपमा रहेको   मार्क्सवाद – लेनिनवाद – माओवाद विश्व  सर्वहारा वर्गको पथप्रदर्शक सिध्दान्त बन्न पुगेको छ ।

     

मार्क्सवाद – लेनिनवाद – माओवादको  ऐतिहासिक कार्यभार के हो ? भन्ने प्रश्न आजको ज्वलन्त प्रश्न हो । यसको ऐतिहासिक कार्यभार भनेको विश्व मानव समाजलाई नयाँ जनवाद , वैज्ञानिक समाजवाद हुँदै वर्गबिहिन , राज्यबिहिन समानतामूलक सभ्य र सुन्दर नयाँ संसारको निर्माण गर्नु रहेको छ । नयाँ संसार भनेको वर्गबिहिन , राज्यबिहिन वैज्ञानिक साम्यवाद  हो ।